سوءتغذیه یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده سلامت در جوامع است. در بسیاری از کشورها مانند کنیا، بنگلادش، میانمار، اتیوپی و… بخش بزرگی از افراد جامعه درگیر این معضل‌اند. حتی در ایران نیز بسیاری از افراد، از عدم وجود امنیت غذایی رنج می‌برند.
بااین‌حال با ایده‌های نوآورانه و کم‌هزینه می‌توان به مبارزه با این مسئله پرداخت. در این متن به بررسی چند ایده نوآورانه که توانسته‌اند گامی در راستای کاهش نرخ سوءتغذیه بردارند، می‌پردازیم. این ایده‌ها می‌تواند جرقه‌ای برای ذهن‌های خلاق ایرانی باشد تا بیش‌ازپیش، برای کاهش مشکلات تغذیه‌ای مناطق محروم کشورمان اقدام کنند.
کارتن‌هایی از جنس امنیت غذایی
بنگلادش با بیش از ۱۷۵ میلیون نفر به‌عنوان هشتمین کشور بزرگ جهان از نظر جمعیت شناخته می‌شود. طبق آمارهای رسمی بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ نزدیک به ۱۲٪ از جمعیت این کشور دچار سو تغذیه بودند؛ اما همچنان اتلاف غذایی بالا و امنیت غذایی پایین است. کشاورزان هر سال در فصل برداشت، بیشتر از نیاز خود، غذا تولید می‌کنند و چون راهی برای حفظ محصولات مازاد ندارند محصولات، فاسد شده و آن‌ها را دور می‌ریزند.
«کارتن برای خوبی» (Cartons for Good) برای همین مشکل پا به میدان مبارزه با سوءتغذیه گذاشته است. پس از دریافت محصولات مازاد کشاورزان، آن‌ها را فراوری و در بسته‌های کارتن «SIG»، نگهداری می‌کند. SIG یک شرکت سوئیسی پیشرو در راهکارهای بسته‌بندی آسپتیک (نوعی از بسته‌بندی برای نگهداری مواد فراوری شده بدون نیاز به نگهدارنده) برای مواد غذایی، نوشیدنی و ماشین‌های پُرکن (Filling Machines) است. «کارتن برای خوبی» نوعی مسئولیت اجتماعی این شرکت برای حفظ سلامت کودکان و البته باقی افراد جامعه است.
این بسته‌ها نیاز به یک فرایند پر کردن خاص و ویژه داشتند. برای همین مهندسان SIG یک نوع خاص از دستگاه‌های پرکن را ساختند که نگهداری و حمل آن‌ها در محل آسان بود. این ایده نوآورانه یک تیر و دو نشان برای امنیت غذایی مردم و خدمت به محیط‌زیست است؛ زیرا در نهایت کارتن‌های مصرف شده نیز توسط خود SIG جمع‌آوری و بازیافت می‌شود تا به محصولات جدیدی مانند جعبه کفش و جلد کتاب تبدیل شوند.
دماسنجی برای سوءتغذیه
دماسنج وسیله‌ای است که همه پدرها و مادر‌ها برای سنجش میزان تب کودکانشان استفاده می‌کنند؛ اما برای سنجش میزان سوءتغذیه باید چه‌کار کرد؟ همین سوال باعث ساخت محصولی ساده برای بررسی سوء تغذیه در کودکانشد.
«دماسنجِ تغذیه» با نام (mid-upper arm circumference (MUAC، همان محصولی است که آن را «نوارِ امید» هم می‌نامند. پدر، مادر یا پزشک، نوار را دور بازوی کودک می‌پیچد؛ با بررسی رنگ نوار، سطح سوءتغذیه کودک زیر ۵ سال مشخص می‌شود.
اگر نشانگر آن در ناحیه قرمز باشد، یعنی محیط بازوی کودک کمتر از 11.5 سانتی‌متر است و از مرگبارترین شکل گرسنگی رنج می‌برد. ناحیه زرد نشان‌دهنده سوءتغذیه متوسط است. در هر دو حالت زرد و قرمز، کودک به درمان فوری نیاز دارد!
تشخیص سوءتغذیه با یک عکس
امروزه همه ما یک گوشی هوشمند داریم. حالا فرض کنید همین تلفن هوشمند، تبدیل به ابزاری برای رصد سلامت کودکان شود. تصور کنید فقط یک عکس از کودک، به ما بگوید که او تغذیه مناسبی دارد یا نه.
در واقع «اپلیکیشن SAM» همین فرض را به واقعیت تبدیل کرده است. تنها با یک عکس، این اپلیکیشن شکل بدن کودک را با بدن یک کودک سالم مقایسه می‌کند. این برنامه خطاهای انسانی را کاهش و تصویری دقیق‌تر و جزئی‌تر از وضعیت تغذیه کودک ارائه می‌دهد.
این اپلیکیشن برای مناطق محروم روستایی طراحی شده است؛ پس بدون اتصال اینترنت، با سطح سواد پایین و ابتدایی‌ترین گوشی‌های اندروید کار می‌کند تا با کمترین سطح دسترسی، بالاترین عملکرد را داشته باشد.
کاسه آگاهی و قاشق سلامت
مقابله با سوءتغذیه همیشه شامل تهیه و توزیع مواد غذایی بین افراد نیست. گاهی علی‌رغم وجود منابع، استفاده غلط از منابع می‌تواند موجب به‌خطرافتادن امنیت غذایی شود. اگر به سرپرست کودک یک ابزار ساده و آسان برای استفاده داده شود، نیازهای تغذیه‌ای او را یادآوری خواهد کرد. برای همین یونیسف نوآوری کاربردی و البته کم‌هزینه‌ای را برای حفظ سلامت کودکان به بازار عرضه کرده است.
«کاسه تغذیه سالم» (Complementary Feeding Bowl)، ظرفی است که در آن تصاویر مختلفی از غذای سالم گنجانده شده تا معرف غذاهای سالم باشد. همچنین برای گروه‌های سنی مختلف حجم و تعداد وعده‌ها را نیز مشخص کرده است. این ایده برای مناطق محروم که عموما سطح دانش کمتری دارند، بسیار مناسب است.
در کنار این کاسه، یک قاشق مخصوص هم وجود دارد. این قاشق برخلاف قاشق‌های دیگر چند حفره در وسط خود دارد. کار این حفره‌ها اطمینان از غلظت غذاهای نیمه جامد است. اگر محتوای قاشق از بین حفر‌های آن رد شود، نشان‌دهنده بیش از حد آبکی بودن غذاست.
اگر راه‌حل خلاقانه‌ای برای مشکلات مناطق کم‌برخوردار دارید همین حالا در رویداد رعنا ثبت‌نام کنید!
ماشین‌های فروش آب در مناطق محروم
حدود یک‌سوم از جمعیت کره زمین دسترسی به آب سالم و آشامیدنی ندارند. همین موضوع می‌تواند باعث روی‌آوردن آن‌ها به منابع غیرآشامیدنی شود. در بسیاری از این موارد آلودگی آب‌ها باعث انگل‌‌های روده‌ای، بیماری‌های دستگاه گوارش، اسهال و مواردی از این قبیل می‌‌شوند. همین موارد می‌توانند باعث سوءتغذیه و به‌خطرافتادن سلامت افراد شود.
«اسمارت تَپ» (Smart Tap) یک کیوسک ساده مانند خودپرداز است. با این تفاوت که به‌جای پول، از آن آب سالم و پاکیزه بیرون می‌آید. انرژی آن از پنل‌های خورشیدی‌ای که روی آن نصب شده تامین می‌شود و آب نیز مستقیما از دل زمین، به یک مخزن ۱۰ هزار لیتری پمپاژ می‌شود. همچنین برای حفظ سلامت کودکان و دیگر افراد، با کلر ضدعفونی می‌شود.
بخش جلویی سامانه که «Water Hub» نام دارد یک پنل الکترونیکی است. کاربر با استفاده از توکن‌های مخصوص، می‌تواند میزان آب درخواستی خودش را مشخص کند. بعد تنها یا یک اشاره، آب از شیرهای متصل به مخزن فوران می‌کند.
معمولا یکی از افراد معتمد محلی در مناطق محروم توکن‌ها را به‌صورت عمده از سازمان مربوطه تحویل می‌گیرد. سپس هر کدام از افراد که نیاز به شارژ توکن داشته باشد از آن فرد به مقدار لازم توکن می‌گیرد.
رعنا؛ روایت امید و نوآوری اجتماعی
تمامی مواردی که خواندیم ایده‌هایی خلاقانه و نوآورانه برای مقابله با معضل جهانی سوءتغذیه بودند. طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، ۱۲ میلیون کودک زیر ۵ سال در سراسر جهان از لاغری شدید رنج می‌برند.
در ایران نیز تا سال ۲۰۲۱ بیشتر از ۳ میلیون نفر درگیر سوء تغذیه بودند و بر اساس آخرین آمارها، ۴/۵ درصد از کودکان زیر ۵ سال از نبود امنیت غذایی رنج می‌برند. ایده‌برداری یا استفاده از این رویکردهای نوآورانه در مناطق محروم کشورمان ،می‌تواند گامی مهم در راستای به حداقل رساندن این آمار باشد.
ما در دومین بخش رویداد ملی رعنا، پذیرای افراد و تیم‌های نوآوری که در راستای افزایش سلامت قدمی برداشته‌اند هستیم. تمرکز این بخش از رویداد بر حوزه سوءتغذیه در مناطق محروم است. در دومین رویداد ملی رعنا، تا ۵۰۰ میلیون تومان جایزه نقدی به ایده برتر اهدا می‌شود. برای ثبت‌نام در رویداد جایزه نوآوری رعنا، از اینجا اقدام کنید.
منبع ۱ . منبع ۲ . منبع ۳ . منبع ۴ . منبع ۵
